Arbeidsinspectie: meer ongevallen en onderbetaling binnen uitzendbranche
Bij tweederde van de bedrijven die werken met uitzendkrachten worden de regels overtreden. Vooral ongevallen en onderbetaling komen bij uitzendkrachten vaker voor.
De oorzaak van de misstanden in de uitzendbranche zijn de lucratieve verdienmodellen (met arbeidsmigranten) en malafide constructies. Dat stelt de Arbeidsinspectie op basis van haar Programmarapportage Uitzendbureaus 2020-2022.
De afgelopen drie jaar heeft de Nederlandse Arbeidsinspectie 1.304 uitzendbureaus en hun inleners gecontroleerd. Bij 873 werkgevers is een overtreding geconstateerd en daarvoor zijn boetes of waarschuwingen uitgedeeld. In totaal is in deze periode voor € 1,5 miljoen aan boetes opgelegd.
Twee overtredingen komen veelvuldig voor. Zo constateert de Arbeidsinspectie dat werkgevers de identiteit van hun werknemer niet vaststellen, terwijl dat wettelijk wel verplicht is. Daarnaast worden veel uitzendkrachten onderbetaald.
Malafide uitzendconstructies
De problematiek in de uitzendbranche is complex, zo stelt de Arbeidsinspectie. Er zouden veel mogelijkheden zijn voor lucratieve verdienmodellen en malafide constructies, waarvan een deel de Nederlandse grenzen overschrijdt.
Laagbetaald werk
De inspecties vonden vooral plaats in die sectoren waarbij snel mensen nodig zijn en waar sprake is van laagbetaald werk, zoals in de detailhandel, horeca, land- en tuinbouw, metaal en industrie, de bouw en in toenemende mate distributiecentra, transport en logistiek. Daar ziet de Arbeidsinspectie dat de risico’s op oneerlijk en onveilig werk het grootst zijn. Voor dit soort werkzaamheden zijn weinig tot geen Nederlandse arbeidskrachten te vinden voor de arbeidsvoorwaarden die Nederlandse werkgevers willen bieden. Arbeidsmigranten zijn daartoe wel bereid en dat doen zij in de helft van de gevallen op uitzendbasis. Het aantal arbeidsmigranten in Nederland bedroeg in 2021 zo’n 800.000.
Volgens de Arbeidsinspectie is deze groep uitzendkrachten kwetsbaar, omdat zij vaak de Nederlandse taal niet beheersen, minder bekend zijn met Nederlandse wet- en regelgeving en afhankelijk zijn van hun werkgever (het uitzendbureau) voor onder meer huisvesting.
Verdienmodel arbeidsmigranten
Veel uitzendbureaus bieden de buitenlandse uitzendkrachten een totaalpakket dat naast het werk ook huisvesting, zorgverzekering en vervoer omvat. Dit kan voor de arbeidsmigrant een goed aanbod zijn omdat de basisvoorzieningen dan geregeld zijn. Maar de Arbeidsinspectie constateert ook dat het totaalpakket door de uitzendbureaus als verdienmodel en pressiemiddel kan worden gebruikt. Inhouden op loon is toegestaan onder bepaalde voorwaarden. Zo mag een uitzendbureau de werkelijk gemaakte kosten ten behoeve van huisvesting, met een maximum van 25% van het minimumloon inhouden, mits het om gecertificeerde huisvesting gaat. Volgens de Arbeidsinspectie wordt deze inhouding vaak maximaal toegepast.
Overtredingen Wav
Over de jaren heen ziet de Arbeidsinspectie dat het aantal overtredingen van de Wet Arbeid Vreemdelingen (Wav) toeneemt. Bij de Wav ziet de Arbeidsinspectie veel overtredingen doordat een werkgever iemand laat werken zonder tewerkstellingsvergunning of zonder dat de vreemdeling in het bezit is van een gecombineerde vergunning voor werkzaamheden bij die werkgever. Ook ziet de inspectie derdelanders werken met een EU-verblijfsdocument, waarbij verblijf wel, maar arbeid niet is toegestaan. Daarnaast zijn er ook veel overtredingen geconstateerd doordat de werkgever de identiteit van de werknemer niet heeft vastgesteld.
Meer ongevallen uitzendkrachten
Ook neemt het aantal ernstige ongevallen bij uitzendkrachten toe. In 22% van de ongevallen die de Arbeidsinspectie heeft onderzocht, is het slachtoffer een uitzendkracht. Dit percentage is hoger dan te verwachten is op basis van het aandeel uitzendkrachten in de werkzame beroepsbevolking (5-7%). Een deel van de verklaring voor dit verschil kan zijn dat uitzendkrachten relatief vaak onveilig werk doen in een werkomgeving met gebrekkige veiligheidsvoorzieningen.
Wet Minimumloon (WML)
Bij overtredingen van de Wet Minimumloon (WML) gaat het vooral om onderbetaling, inhoudingen op het loon en het niet kunnen overleggen van de bescheiden waaruit blijkt wat er betaald is. Als er sprake is van onderbetaling, vordert de Arbeidsinspectie ook een werkgever om zijn werknemers na te betalen. In totaal hebben 179 werknemers een nabetaling van het loon ontvangen voor een totaalbedrag van bijna € 300.000.
Strafrechtelijke zaken
In het geval van malafide werkgevers kan de Arbeidsinspectie gebruik maken van het strafrecht. In de afgelopen drie jaar zijn er 12 strafrechtelijke onderzoeken afgerond en overgedragen aan het Openbaar Ministerie. Bij de strafrechtelijke zaken is voor € 3,2 miljoen aan wederrechtelijke verkregen vermogen geïnd, dit is het financiële voordeel dat iemand heeft behaald door het strafbare feit te plegen. Verder zijn enkele gevangenisstraffen en taakstraffen uitgedeeld door de rechter. Ook heeft een bestuurder een tijdelijk beroepsverbod gekregen.