Oekraïense vluchtelingen kwetsbaar voor arbeidsuitbuiting

Oekraïense vluchtelingen in Nederland zijn kwetsbaar voor arbeidsuitbuiting

Fairwork komt op voor (arbeids)migranten en vluchtelingen die worden benadeeld op de arbeidsmarkt.

Sinds 24 februari 2022 heeft FairWork 213 Oekraïense cliënten geregistreerd. Bij 74 van hen was sprake van signalen van arbeidsuitbuiting. Dit is een grote toename in vergelijking met het jaar voor de oorlog, toen 17 Oekraïners aanklopten, waarbij drie keer signalen van arbeidsuitbuiting genoteerd werden.

FairWork vreest dat de groep vluchtelingen die hulp zoekt slechts het topje van de ijsberg is en dringt aan op laagdrempelige informatievoorziening en ondersteuning voor hen. Er zijn tienduizenden vluchtelingen aan het werk in Nederland.

FairWork komt voort uit Bonded Labour in Nederland: BLinN. Dit in 1999 begonnen project was een initiatief van hulporganisaties Humanitas en Oxfam Novib. Deze organisaties wilden via BLinN steun bieden aan slachtoffers van moderne slavernij in Nederland. In 2011 is BLinN zelfstandig verder gegaan onder de naam FairWork.

Lees ook: Aandeel Oekraïense vluchtelingen met werk toegenomen

In heel 2022 waren er 173 Oekraïense werknemers met vragen en klachten, op een totaal van 1200 mensen die FairWork benaderden. Een jaar eerder, toen er veel minder Oekraïners in Nederland verbleven, waren er 17 Oekraïners met een vraag of een klacht, op een vergelijkbaar totaal aantal klachten. De meeste gingen over het niet uitbetalen van salaris. Dat gebeurde 82 keer in 2022, vaak in combinatie met andere arbeidsrechtelijke klachten.

Soms worden werknemers al in Oekraïne geworven via advertenties op Facebook, zegt FairWork-woordvoerder Francien Winsemius. Mensen moeten dan een bepaald bedrag betalen aan een bemiddelaar, die werk regelt. “Daarbij geldt: hoe meer cliënten hebben betaald voor de bemiddeling, hoe meer loon per uur wordt beloofd”, aldus Winsemius.

Klachten en vragen
Veruit de meeste klachten die FairWork van Oekraïense vluchtelingen gingen over het niet uitbetalen van salaris. Dat gebeurde 82 keer in 2022, vaak in combinatie met andere arbeidsrechtelijke klachten. Verder vertelden mensen dat ze een werkgever moesten betalen voor een BSN-nummer of dat ze door een tussenpersoon gedwongen werden zich in te schrijven bij KVK.

Werving
Soms begint de werving van vluchtelingen al in Oekraïne via advertenties op Facebook. ‘Tegen betaling kan werk geregeld worden, daarbij geldt: hoe meer cliënten hebben betaald voor de bemiddeling, hoe meer loon per uur wordt beloofd’, zegt Winsemius. Verder heeft FairWork vluchtelingen gesproken die via Viber in contact kwamen met Poolse mensen die hun werk in Nederland aanboden. Daarnaast worden diverse losse tussenpersonen genoemd.

Ervaringen inloophuis in Rotterdam
Oksana Savchuk is coördinator bij het Oekraïens Huis in de Rotterdamse wijk Charlois. Zij ziet dezelfde trends. Per week komen er naar schatting zo’n vijf Oekraïners met vergelijkbare klachten langs bij het inloophuis.

CNV team Bestrijding Misbruik Uitzendconstructies
Henry Stroek van het team Bestrijding Misbruik Uitzendconstructies bij vakbond CNV herkent het beeld. Hij wijst op het Poolse uitzendbureau JanPol, dat wurgcontracten gebruikte met boetes van 20 procent van het totaalsalaris die werknemers moesten betalen als ze werk afleverden dat niet naar tevredenheid was. Ook werden werknemers in de contracten gedreigd met ‘deportatie’ naar Polen of Oekraïne als ze zich niet aan de regels hielden.

Stroek weet van twintig bedrijven die via een tussenpersoon Oekraïners ‘inleenden’ via JanPol. Ook zijn er andere bedrijven die deze constructie hebben gekopieerd, volgens de vakbond. Lees meer op NOS.nl

Bron: Fairworks en NOS, maart 2023